Motto

Najpiękniejsze morze jeszcze nieujrzane
Najpiękniejsze dziecię śni jeszcze w kołysce,
Dni, te najpiękniejsze, są jeszcze przed nami,
A to, co chciałem ci powiedzieć, to najpiękniejsze
jeszcze niewypowiedziane.
(
tłum.własne wiersza Nâzım Hikmet)

wtorek, 26 stycznia 2010

Blue Valentine - pierwsze klipy

Najnowszy film Ryana Goslinga "Blue Valentine "mial wreszcie premiere na Sundance Festival. Recenzje sa bardzo różne, zwłaszcza w temacie scenariusz i reżyseria bardzo rozbieżne, ale cieszy mnie jednomyślność w pochwalach aktorów- Ryan i Michelle wypadli rewelacyjnie. Teraz trzeba się uzbroić w cierpliwość i czekać, któż też ten film zakupi. Fragment filmu pod koniec wywiadu z reżyserem i scenarzystą :




"It's a romantic movie"

poniedziałek, 25 stycznia 2010

Bright Star - Jasna Gwiazda. Pierwszy wstęp Jane Campion do zbiorku poezji i listow Johna Keatsa

Zafascynowana filmem "Bright Star" zakupiłam kilka ksiażek z listami i wierszami Johna Keatsa, by z radością odkryc w nich wprowadzenia reżyserki filmu, Jane Campion. Moje wydania były w języku niemieckim i angielskim i jak dotąd nie wiem, czy ukażą się w tej formie po polsku. Tytuł filmu oczywiscie pochodzi od tego wiersza :

Jasna Gwiazda

Jasna gwiazdo, o, gdybym mógł tak nieprzerwanie
Jak ty — nie, nie promienieć samotnie, wysoko
Jak na wieczność rozwarte, w natury otchłanie
Bezsennie zapatrzone pustelnika oko;
Nie śledzić, jak w odwiecznym kapłańskim mozole
Wody mórz obmywają ludzkich lądów brzegi,
Lub jak na ostre rysy łańcuchów gór w dole
Maską czystą i miękką opadają śniegi;
Nie — raczej nieprzerwanie jak ty i niezmiennie
Trwać jak teraz, skroń tuląc do piersi dziewczęcej,
Czuć bez końca, jak oddech unosi ją sennie,
Na sen nie tracić odtąd ani chwili więcej
I wciąż, wciąż słyszeć równy puls serca w tej piersi,
I żyć tak wiecznie — albo zapaść w wieczność śmierci.
(tłum. S.Barańczak)


Film zapowiadany wcześniej po polsku  jako "Jasna Gwiazda" ma sie teraz nazywac " Jaśniejsza od gwiazd" i ma mieć premierę w Polsce 14 maja 2010. 

Tutaj moje tłumaczenie tych wstępów z niemieckiego:Bright Star

Jasna gwiazda- gwiazda pełna blasku

Historia Johna Keatsa i Fanny Brawne

John Keats miał dwadzieścia trzy lata, kiedy poznał osiemnastoletnią Franny Brawne i gdy oboje się zakochali. Zebrane w tym tomie wiersze, a także ocalałe trzydzieści siedem listów dają poruszajace swiadectwo tej delikatnej, namiętnej i glębokiej miłosci. To była właśnie taka pierwsza miłość, jaką wiekszość z nas ją sobie wymarza, jesli nawet zakończyła się ona w sposób tak niewyobrażalnie tragiczny.

W towarzystwie i nawet w rozmowach z własnym bratem Keats wyrażał się o miłości romantycznej prześmiewczo i z dystansem. Także jesienią 1818 roku , kiedy poznał Franny Brawne starał sie ukryć swoje zainteresowanie... „ Jakze mam wam opisac Miss Brawne” pisał do swego brata i bratowej. I kontynuował: „ Jest niemalże mego wzrostu-( ..).-jej gestom brakuje wrażliwosci- potrafi ułożyc wlosy w bardzo zręczny sposob – jej nozdrza są delikatne, chociaż w nieco niepokojący sposób(...) nie posiada wiedzy – i całym swym zachowaniem jest irytującą - niedawno byłem zmuszony użyć określenia „ wiedźma”- jednakże nie są to, jak sądzę, jej wrodzone braki, tylko raczej jej fascynacja elegancją i ekstrawagancją. Ja jednakże mam wystarczająco dosyć tego rodzaju elegancji i będę sie trzymał z daleka od każdej jej następnej demonstracji-„
Keats napotkał miłość swego życia, ale ani on, ani Fanny nie byli tego świadomi. (...)
Młoda dama była znana w Hampstead z swojego dbania o modny wygląd jak i swoich bonmots. Jej wuj – Beau Brummel - był znanym dandysem i całkiem możliwe, że wpierał manię swojej siostrzenicy na punkcie mody.... Fanny – jak i Keats- miała nieco ponad metr pięćdziesiąt wzrostu, byla żywa i chętnie się przekomarzala.
Tak Keats napotkal swoje mniejsze alter ego, a po kilku miesiącach pisał o niej już zupełnie inaczej:

Trwać jak teraz, skroń tuląc do piersi dziewczęcej,
Czuć bez końca, jak oddech unosi ją sennie,
Na sen nie tracić odtąd ani chwili więcej
I wciąż, wciąż słyszeć równy puls serca w tej piersi,
(tłum. S. Barańczak)

Pillow'd upon my fair love's ripening breast,
To feel for ever its soft fall and swell,
Awake for ever in a sweet unrest,
Still, still to hear her tender-taken breath,


Cóż sie zdarzyło? Keats zakochał sie nieśmiertelnie. Nie mamy żadnych informacji o początkach tego związku, ponieważ Keats przestał już pisać o Fanny do swojej rodziny, a jeszcze nie zaczął pisać do niej samej. Nie było to wtedy konieczne, gdyz oboje mieszkali w Hampstead i należeli do tego samego wąskiego kręgu. Mrs. Brawne byla wdową, chętnie widzianą u najlepszego przyjaciela Keatsa, Charlsa Browna, jak i u rodziny Dilkes, z którą Brown dzielił jeden dom. Kiedy rodzina Brawne wiosną 1819 przejeła część domu rodziny Dilkes, Fanny i John mieszkali pod jednym dachem, korzystali z tego samego ogrodu i prawdopodobnie bardzo często spożywali wspólnie posiłki.

Owa wiosna była najbardziej owocną w zyciu literackim Keatsa. Napisał: Wigilię św.Agnieszki, Isabella, La Belle Dame sans Merci: A Ballad ,Odę do Psyche, Odę do słowika, Odę do urny greckiej, Odę do Melancholii, Odę do Indolencji.
Prócz miłości pojawiło się też wiele zmian. Zeszłego grudnia zmarł jego młodszy brat Tom. John cały czas osobiście pielegnował swojego zaledwie dziewietnastoletniego brata, który kasłał kwią i słabł z dnia na dzień. Nie było nikogo, kto by mógł wesprzeć Johna w tym zadaniu. Rodzice zmarli, a brat George wyemigrował wraz z żoną do Ameryki. (..)

W tych okolicznościach Fanny i John zaczęli poznawać się lepiej. Prawdopodobnie oboje wiedzieli, ze ich sytuacja finansowa wyklucza małżenstwo. Mogli jednakże spotykac sie bez przeszkod i czesto „ się sprzeczac, by się pogodzic”. Całkiem możliwe, ze nie myśleli jeszcze o przyszłości. Dobroduszna pani Brawne nie miała w każdym razie żadnych powodów, by coś podejrzewać. Fanny- tak jak i jej matka by sobie życzyla - byla zdecydowana dobrze wyjść za mąż. Poza tym absolutnie nie interesowala sie liryką, preferujac lekkie powiesci i politykę ( tu pemberley robi duze oczy)
Przyjaciel Keatsa, Brown, spogladal na to inaczej. Dostrzegał wzrastajace zainteresowanie Keatsa i ostrzegał przed możliwymi konsekwencjami, jesli Fanny udałoby się „go złapać”. W oczach Browna nie byla godna poety żadną miarą.

Wczesnym latem 1819 obaj przyjaciele opuscili Hampstead, by móc w spokoju wyspy Wight kontynuowac pracę pisarską, Brown wynajął swoją część domu, by opłacić ich wspólną podróż. Keats i Fanny byli rozdzieleni. Juz w pierwszym tygodniu nadszedł pierwszy list do Fanny. Czytajac ten list dzisiaj nadal odczuwa sie jego zaskakującą obecność, oddziaływanie niczym pocałunek lub dotknięcie dłoni. Fanny odczytywala jego słowa tak często, że wkrótce znała go na pamięć i mogła sięgać do niego niczym skarbu całe życie : „Spytaj siebie najukochańsza, czy może to aby i nie okrutne, tak mnie pojmać, tak moja wolność mi ukraść” „ Niemalże pragnąłbym, abyśmy byli jeno motylami i żyli tylko trzy dni letnie- trzy takie dni z Tobą mogłyby mnie napełnić większym zachwytem niż piećdziesiąt zwyczajnych lat...”( 1 lipca 1819). Takze w innych listach serce Keats krwawi. Poeta drwi z siebie, błaga, cierpi, odkrywa się zupelnie. Czytając te listy odnajdujemy i humor i delikatność i zaskakujacą szczerość .
Fanny była tak nieszczęśliwa po wyjezdzie Keats, że popadła w chorobę, stając sie w każdym tego słowa znaczeniu chorą z miłości. Nastało późne lato, zanim Keats zrozumiał, w jakiej sytuacji się znalazł. Nie posiadał niczego- ani pieniędzy ani nawet widoków ma ich zdobycie- co pozwoliłoby mu na małżeństwo. Jego pierwszy tomik poezji nie cieszył sie powodzeniem ani wśród krytyków ani wśród czytelników. Ostatecznie Keats napisał krótką wiadomość do Fanny, w której zakańczał ich związek.
Kiedy Brown powrócił na Wentworth Place do rodziny Brawne, powrócił bez Keatsa. Ten zdecydował się poszukać sobie kwatery w Westminster, niedaleko rodziny Dilkes, ale wystarczająco daleko od Fanny. Jednakże w swym postanowieniu nie wytrwał zbyt długo. Pierwsze spotkanie Keatsa i Fanny po tej rozłące uświadomilo obojgu, że ich miłość nie tylko że przetrwała rozstania,ale że z biegiem czasu się też wzmocniła. „ Nie potrafię istnieć bez ciebie. Zapominam wszystko, prócz by cię zobaczyć” pisał. A dwa dni później „ Pochłonęłaś mnie całego. Wlaśnie w tym momencie czuję, jakbym przestawał istnieć.” I dalej „ przy przebudzeniu z trzydniowego snu chcialbym rzucić kośćmi życia i śmierci. Wszystko inne wyczerpuje moją cierpliwość” (13 pazdziernika 1918)

Keats powrócił do Hampstead i znów dzielił dom z Fanny. Podarował jej odziedziczony po matce pierścionek z granatów. Kochankowie zaczęli sie uważać za zaręczonych, nie zważając na uwagi i protesty Mrs. Brawne i przyjaciół. Kiedy przebywali razem Fanny od razu przekladała pierścionek noszony oficjalnie na srodkowym palcu na palec serdeczny. Ich związek stawał sie coraz bliższy.Keats zaczał pracować jak oszalały nad najnowym tomikiem poezji w nadziei, że sukces umożliwiłby mu małżenstwo.
W lutym 1820 Keats wyszedł z domu do miasta nie zabierając płaszcza zimowego i powrócił bardzo późno, przemarznięty i z gorączką. Był tak osłabiony, że Brown sądził, iż Keats jest pijany. W łóżku zaczął kasłać, a kiedy na pościeli pojawily sie kropelki krwi powiedział do Browna : „Znam kolor tej krwi, to jest krew tętnicza. Te krople są moim wyrokiem śmierci”. Tej nocy nastąpiło tak mocne krwawienie z płuc, ze Keats prawie by się zadusił. Jego wszystkie myśli krążyły wokół Fanny. Lekarz zatem wyraził podejrzenie, że niespełniona miłość Keatsa pogarsza jego stan i dla poprawy zdrowia powinno się go trzymać z daleka od ukochanej. Brown, ktory nadal nie akceptował tego związku, również popierał pomysł rozdzielenia kochanków. Ci jednakże kontaktowali sie dalej, a Fanny „ pokazywała się w ogrodzie”, kiedy Keats odpoczywał na leżance w swoim pokoju. „ Myśle, że byłoby lepiej, byś nie pojawiała się na długo u mnie, kiedy Mr. Brown jest w domu. A kiedy wychodzi, możesz przynieść swoją robótkę do mnie” pisał.
Początkowo Keats był mocno przekonany, że całkowicie wyzdrowieje, ale kiedy z upływem dni zaczeły występować kolejne krwawienia, a choroba rozciągać w czasie, zaczął popadać w rozpacz. Jego dotąd przekomarzające i pełne miłości listy i liściki stały się płaczliwe i paranoiczne. Na dobitkę sytuacja finansowa Browna pogorszyła się tak dramatycznie, że Keats był zmuszony poszukać sobie nowego mieszkania. Brown miał romans z jedną ze służących, a ta zaszła w ciążę.
Konsultowani lekarze coraz częściej twierdzili, ze jedyną szansą Keatsa na przeżycie jest spędzenie zimy we Wloszech. Zrozpaczona Fanny pragnęła usilnie mu towarzyszyć, ale nie było to możliwe. Ostatniego miesiąca w Anglii chory Keats w rozpaczy i z gorączką dowlókł się resztką sił spowrotem do Wenthworth Place. Mrs. Brawne pogodziła sie z faktem, ze Keats i Fanny się zaręczyli i obiecała poecie, że bedzie się mógł ożenić się z jej córką i zamieszkać wspólnie z cała rodziną, gdy następnej wiosny powróci do Anglii. Kochankowie wreszcie zyskali przychylność i abrobatę Mrs. Brawne. Być może też matka nie spodziewała się już powrotu poety. Teraz rodzina Brawne cieszyła się obecnością Keatsa i zajęła jego opieką i opierunkiem.
Dzień odjazdu do Włoch przeszedł dla Fanny nierealnie i pełen bólu. Przez cały czas pytała „ Czy istnieje jeszcze inne życie?(...)Musi jakieś jeszcze być, nie moglibysmy być przecie stworzeni do takiego cierpienia” ( John Keats do Charlesa Browna, 28 września 1820). Przy Pond Steet w Hampstead Fanny i Keats rozstali się na zawsze. Leight Hunt, który towarzyszył Keatsowi, zanotował później, iż oboje byli bardzo opanowani, chociaż „żadne z nich nie miało nadziei, zobaczyć się jeszcze raz za tego życia”.
Keats nie napisał już nigdy więcej do Fanny. Nie potrafił. Do Browna powiedział” Potrafię znieść mysl, że umrę, nie potrafię znieść, że mam Ją opuścić. Mój drogi Brownie, cóż mam począć? Gdzie znaleść pociechę czy ulgę jakąś? Gdybym miał jeszcze jakąś nadzieję na wyzdrowienie, ta namiętność by mnie zabiła.”( John Keats do Charlesa Browna, 1 listopada 1820)
Lektura ostatnich listow Keats do jego przyjaciela jest bolesna i zasmuca. Myśli o Fanny i strach przed zblizającą się śmiercią, która ich rozdzieli na wieki, dręczylł poetę nieustannie. Listy Fanny nie zachowały się. Wszystkie, które wysłała do Włoch, zostały nieotwarte złożone do grobu Keatsa.
Chwila, w którym Fanny otrzymała wiadomość o śmierci ukochanego, była straszna. Dwudziestolatka obcięła sobie włosy i przyoblekła czerń, której nie zdejmowała przez trzy lata krążąc po tych samych ścieżkach Hampsted Heth, po których spacerowała wcześniej z Keatsem. Wyszła za mąż dopiero w wieku trzydziestu trzech lat. Urodziła trójkę dzieci i doczekała późnej starości. Listy, które napisał do niej Keats zostały opublikowane piętnaście lat po jej śmierci i wywołaly oburzenie niektórych. Keatsowi zarzucono brak męskości i przyzwoitości, nie zważając, iż listy te nie były pisane dla innych oczu jak Fanny. Dzisiaj wzruszamy się intymnością i bezgraniczną szczeroscią, którą Kets obdarzył swoją młodziutką ukochaną. To wielkie uczucie przemieniło całe życie Keatsa. Młody człowiek, który jeszcze dwa lata temu naśmiewał się z miłości, zaczął o niej pisać w oparciu o jedyny autorytet, jaki uznawał- własne doświadczenie. Keats oddał się Fanny całkowicie. Odnalazł swoja pokrewną duszę, od której nic na tym świecie nie mogło oddzielić. Pełni wyobraźni kochankowie utkali sobie welon z miłości, chroniący ich bliskość i upodobanie przed niechęcią przyjaciół.

Mimo cierpień, których przysporzyła Keatsowi jego tęsknota za Fanny, trudno by życzyć, aby jego miłość nie była tak bezgraniczna. Poeta zmarł w wieku dwudziestu pięciu lat, kochany żarliwiej, niż wiekszość z nas kiedykowiek będzie.

Cała spuścizna po nim- wiersze, listy, historia jego miłości,- jest częścią tej wyjątkowej alchemii cechującej Keatsa , która wciaż zapewnia mu nowe pokolenia czytelników. Młody człowiek, który zmarł w rozpaczy i w przekonaniu, że zostanie zapomniany, jest ciągle odkrywany od nowa. Jego wiersze otworzyły wielu osobom pierwsze drzwi do świata liryki.
Przed ośmiu laty zaczęłam lekturę biografii Keatsa autorstwa Andrew Motion, która wciągneła mnie w świat Keatsa. Wkrótce czytałam jego listy i wiersze, przeskakując od jednych do drugich. Listy tchnęły świeżością, były intymne i pobawione respektu, tak jakby ich autor był obecny i mówił wprost do mnie. Do tego wypełniała je filozofia, pojęcia takie jak „dolina tworzenia dusz” (Vale of Soul-making) czy „ ujemna właściwość” (Negative Capability)*.

Ostatecznie napisałam scenariusz opisujący historię miłosną widziana oczami Fanny. W tym czasie spotkałam się z Andrew Motion, a nawet z prapraprawnuczką Fanny. Mój film Bright Star (Jaśniejsza od gwiazd) został nakręcony w zeszlym roku ( 2008) i niedawno ukończony.

Dziekuję Keats, dziekuję Fanny, odpoczywajcie w pokoju.

„Czuła jest noc.

Jane Campion, Maj 2009"


*Pogląd ujemnej właściwości zawiera przekonania o niemożności całkowitego poznania świata oraz nieskończoności zjawisk (według wikipedii)
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...